گام‌های کوچک، تغییرات بزرگ: راهنمای زندگی با بی اختیاری ادرار

عارضه بی اختیاری ادرار، دفع ناخواسته ادرار از یک قطره تا تخلیه کامل مثانه است که می‌تواند پیامد خیلی از بیماری‌ها از جمله دیابت، سکته، آلزایمر باشد. این چالش که سه سطح خفیف، متوسط و شدید دارد می‌تواند در هر سنی- به طور خاص سنین سالمندی- اتفاق بیفتد و کیفیت زندگی فرد را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد.

همچنین می‌تواند با به همراه آوردن شرم و عدم اعتماد به نفس در افراد باعث شود نتوانند آنطور که باید و شاید در جامعه حضور یابند و کارهای روزمره‌شان را انجام دهند. اما راهکارهای درمان رفتاری و دارویی مختلفی برای این عارضه وجود دارد که در این مقاله ایزی‌لایف به طور کامل درباره آن صحبت می‌کنیم.

هفته جهانی بی اختیاری ادرار

قبل از آنکه به بی‌اختیاری ادرار، عوارض و راهکارهای درمانی آن بپردازیم لازم است بدانید که در دنیا حداقل ۴۰۰ میلیون نفر از بی اختیاری ادرار رنج می‌برند. این آمار به قدری بالاست که اگر افرادی که بی‌اختیاری ادرار دارند را در یک کشور دورهم جمع کنیم، بعد از چین و هند که پرجمعیت‌ترین کشورهای دنیا هستند، به عنوان سومین کشور پرجمعیت شناخته می‌شوند.

از طرف دیگر، بر خلاف انتظار خیلی از ما میزان شیوع بی‌اختیاری ادرار در بزرگسالان ۱۲ درصد است که در مقایسه با دیابت تنها یک درصد کمتر است و حتی بالاتر از آلزایمر و پارکینسون قرار می‌گیرد.

به همین دلیل سازمان wfipp، نه یک روز که یک هفته را در سال از تاریخ ۱۷ تا ۲۳ ژوئن را به مناسبت هفته جهانی بی اختیاری ادرار نامگذاری کرده است. هدف این هفته افزایش آگاهی درباره عارضه بی‌اختیاری ادرار و مسائل مرتبط با آن است که می‌تواند در سنین مختلف به دلایل متنوعی مانند یائسگی، بعد از زایمان، اضافه وزن و حتی مشکلات گوارشی اتفاق بیفتد.

ایزی‌لایف نیز با توجه به ماموریت خود در راستای تلاش برای ساخت زندگی باکیفیت برای افرادی که با عارضه بی‌اختیاری ادرار روبرو هستند هر ساله می‌کوشد تا در کنار تولید محصولات مناسب، همراه این عزیزان باشد و با افزایش آگاهی عموم جامعه زندگی بهتری برای افراد دارای بی‌اختیاری ادرار رقم بزند.

بی اختیاری ادرار در ایران

در ایران آمار افرادی که با بی‌اختیاری ادرار روبرو هستند حداقل ۲ میلیون نفر با میانگین سنی ۵۱ سال است. به طور کلی درصد ابتلای زنان به این عارضه ۴ برابر بیشتر از مردان است. بعضی از افرادی که دچار بی اختیاری ادرار هستند ممکن است به طور میانگین تا یک سال و نیم بعد از روبرویی با بی‌اختیاری ادرار به دلیل انکار، شرم و خجالت به دکتر مراجعه نکنند. بنا بر آمار، تنها ۱۱ درصد آن‌ها از محصولات مدیریت عارضه بی‌اختیاری ادرار استفاده می‌کنند و ۸۹ درصد باقیمانده از راهکارهای نادرست زیر استفاده کرده و کیفیت زندگی‌شان روز به روز کاهش می‌یابد:

• انزوا، خانه‌نشینی و دوری از اجتماع
• کاهش یا قطع مصرف مایعات
• قرار دادن حوله یا دستمال در لباس زیر
• تعویض مکرر لباس زیر در طی روز

پیامدهای بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار عارضه‌ای ناخوشایند است که مشکلاتی جدی برای سلامت روان افراد دچار بی‌اختیاری ادرار ایجاد می‌کند. برخی از این آسیب‌ها عبارتند از:

آسیب به استقلال و کیفیت زندگی

ابتلا به بی‌اختیاری ادرار همه فعالیت‌های فرد مبتلا را محدود می‌کند. این مسئله به افزایش وابستگی در زندگی فردی آن‌ها منجر می‌شود؛ چرا که به خاطر ترس از احتمال این عارضه از بیرون رفتن یا شرکت در فعالیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند. عدم شرکت در فعالیت‌های اجتماعی منجر به انزوا و کاهش تحرک‌ می‌شود و حتی فعالیت‌های ساده و روزمره مانند رانندگی، خرید یا کارکردن هم ممکن است در اثر این عارضه دچار اختلال شوند.

مشکلات روان شناختی

—پیامدهای بی‌اختیاری ادرار—

احساس شرم در افراد با بروز بی‌اختیاری ادرار بسیار شایع است. این مسئله می‌تواند منجر به اضطراب و کاهش اعتماد به نفس شود و فردی که به دلیل این عوارض با احساس تنهایی دست و پنجه نرم می‌کند، روحیه خود را از دست می‌دهد.

در مجموع بی اختیاری ادرار می‌تواند بر ابعاد مختلف زندگی افراد مبتلا تاثیری منفی بگذارد. جلوگیری از این عارضه و درمان آن نیازمند توجه و مدیریت مناسب است. مشورت با پزشک و استفاده از راهکارهای درمانی و مراقبتی می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند.

تاثیر چالش‌های مختلف بر بی‌اختیاری ادرار

به طور کلی چالش‌هایی مانند دیابت، اضافه وزن، یبوست، پساقاعدگی، زایمان و سلامت روان هستند که به طرز چشمگیری بر بی‌اختیاری ادرار تاثیر می‌گذارند و زمینه را برای ابتلا به این عارضه فراهم می‌کنند.

رابطه اضافه وزن و بی اختیاری ادرار

قبل از آنکه درباره تاثیرات چاقی بر بی‌اختیاری ادرار صحبت کنیم، لازم است شاخص توده بدنی خود را حساب کنید تا ببینید در چه بازه وزنی قرار دارد. برای محاسبه BMI (شاخص توده بدنی) وزن خود بر حسب کیلوگرم را بر دو برابر قد خود تقسیم کنید. اگر عدد پایین‌تر از ۱۸.۵ بود، دارای کمبود وزن؛ بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ دارای وزن متعادل؛ بین ۲۵.۰ تا ۲۹.۹ دارای اضافه وزن و اگر بیشتر از ۳۰.۰ چاق هستید.

اضافه وزن در افراد مسن می‌تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات سلامتی شود. بیماری‌های قلبی، دیابت نوع دو، برخی از انواع سرطان، آرتروز، مشکلات تنفسی، افسردگی، آلزایمر و ناتوانی از جمله عوارض اضافه وزن هستند. اما این عارضه به چند طریق بر بی اختیاری ادرار هم تاثیر می‌گذارد. اضافه وزنی که در بارداری به مادران تحمیل می‌شود نیز ممکن است باعث ایجاد موقت این عارضه برای زنان شود.

با افزایش سن عضلات کف لگن که از مثانه و سایر اندام‌های لگنی حمایت می‌کنند ضعیف می‌شوند. وزن اضافه، عضلات مثانه را تحت فشاری دائمی قرار می‌دهد و ضعیف شدن این عضلات، منجر به نشت ادرار خواهد شد.

—اضافه وزن و بی‌اختیاری ادرار—

یبوست که یکی از عوامل بی اختیاری ادرار است، در افرادی که اضافه وزن دارند، شیوع بیشتری دارد. وزن بالا سبب می‌شود مثانه به طور کامل تخلیه نشود و احتمال بی اختیاری ادرار افزایش یابد. ناگفته نماند برخی از داروهایی که برای چاقی توصیه می‌شوند، می‌تواند عارضه نشت ادرار را تشدید کنند. پس لازم است برای این مورد حتما با پزشک خود مشورت کنید و خودسرانه هیچ دارویی مصرف نکنید.

زنانی که دارای اضافه وزن هستند، دو برابر بیشتر از زنان با وزن متعادل دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند.

و کاهش وزن بین ۵ تا ۱۰ درصد، تاثیر چشمگیری می‌تواند در بهبود بی‌اختیاری ادرار آن‌ها داشته باشد. پس توصیه می‌شود رژیم غذایی سالم داشته باشید و انجام تمرینات منظم ورزشی را در برنامه خود قرار دهید. کاهش وزن می‌تواند برای فرد دارای بی‌اختیاری ادرار چالش‌برانگیز باشد. اما با برنامه‌ریزی و حمایت مناسب در هر سنی قابل دستیابی است:

1. رژیم غذایی سالم:

بهتر است در رژیم غذایی خود چربی‌های سالم، پروتئین و سبزیجات داشته باشید و مصرف قند و چربی‌های اشباع‌شده را به حداقل برسانید. البته توصیه می‌کنیم برای داشتن یک برنامه کاهش وزن سالم، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. به ویژه اگر با بیماری خاصی مانند دیابت روبرو هستید.

2. ورزش منظم:

هر نوع فعالیتی مفید است، به شرطی که به طور منظم انجام شود. بهتر است هم تمرینات هوازی و تمرینات قدرتی انجام دهید. ورزش کاردیو کالری‌های اضافی را می سوزاند، در حالی که تمرینات قدرتی عضله‌سازی می کند و متابولیسم بدن شما را افزایش می‌دهد، به طوری که بدن شما در هنگام استراحت به سوزاندن کالری ادامه می‌دهد.

بی اختیاری ادرار در بیماران مبتلا به دیابت

—دیابت و بی‌اختیاری ادرار—

یکی دیگر از عواملی که در بی اختیاری ادرار تاثیر دارد، ابتلا به دیابت است. دیابت می‌تواند به چند طریق بر این عارضه در افراد مسن به خصوص زنان، موثر باشد. از یک سو قند خون بالا اعصابی که مثانه و لگن را کنترل می‌کند، تضعیف می‌کند که این مسئله منجر به مثانه بیش‌فعال و نیاز ناگهانی و فوری به دفع ادرار یا عارضه بی اختیاری ادرار خواهد شد. دیابت همچنین اعصاب حسی که مثانه را از پرشدن آگاه می‌کند، از کار می‌اندازد.

از سوی دیگر دیابت به کلیه‌ها آسیب می‌رساند و توانایی آنها را در تنظیم تعادل مایعات در بدن مختل می‌کند. تولید بیش از حد ادرار و بی اختیاری ادرار از عوارض این اتفاق است. مدیریت دیابت می‌تواند در کنترل این عارضه موثر باشد. پس قند خون را در محدوده هدف یعنی زیر ۱۰۰ نگه ‌دارید. وزن و رژیم غذایی خود را کنترل نمایید و اگر سیگار می‌کشید آن را ترک کنید.

جلوگیری از یبوست برای غلبه بر چالش بی اختیاری ادرار

به طور کلی یک ارتباط نزدیک بین عضلات و اعصابی که عملکرد مثانه را کنترل می‌کنند و ماهیچه‌ها و اعصابی که روی حرکات روده تاثیر می‌گذارند، وجود دارد. نکته اول این است که مدفوع سفت مثانه را تحت فشار قرار می‌دهد. وقتی روده‌ها با مدفوع سفت پر شوند، به مثانه فشار آورده و سبب نشت ادرار می‌شود. از سوی دیگر وقتی مدفوع مدتی طولانی در روده بماند، عضلات کف لگن را ضعیف می‌کند و منجر به بی اختیاری ادرار می‌شود.

ابتلا به یبوست، احتمال درگیر شدن با بی اختیاری ادرار را افزایش می‌دهد. پس فرد دچار بی‌اختیاری ادرار بهتر است مصرف فیبر خود را افزایش دهد و در رژیم غذایی خود میوه و سبزیجات کافی داشته باشد. همچنین توصیه می‌شود فرد دچار بی‌اختیاری ادرار در طول روز به اندازه کافی آب بنوشد و فعالیت کافی و تحرک مناسب داشته باشد.

البته حواستان باشد که لزوما همه افراد نیاز به ۸ لیوان آب در روز ندارند. بدن افراد مختلف با یکدیگر فرق می‌کند و نمی‌توان برای همه یک نسخه پیچید. برای محاسبه میزان آب مورد نیاز بدن می‌توانید ۳۰ میلی‌لیتر را در عدد وزن ضرب کنید و سعی کنید کمتر از آن مقدار آب مصرف نکنید.

اگر یبوست فرد دچار بی‌اختیاری مزمن شده است، حتما با مشورت پزشک از ملین‌های مناسب استفاده کنید و  حواس‌تان به دفع به موقع مدفوع باشد.

راهکارهای درمانی بی اختیاری ادرار

برای کاهش بی اختیاری ادرار در افرادی که با بی‌اختیاری ادرار روبرو هستند، راهکارهای درمانی و مراقبتی متعددی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها کمک گرفت. این درمان‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کنیم:

درمان‌های رفتاری

این دسته از درمان‌های بی اختیاری ادرار، به رفتارهایی گفته می‌شود که مرتبط با سبک زندگی فرد هستند. این رفتارها با ایجاد تغییرات اساسی در شرایط فیزیکی، به درمان این عارضه و کنترل آن کمک می‌کند:

انجام تمرینات کگل برای کنترل بی اختیاری ادرار

—ورزش‌های کگل برای تقویت عضلات کف لگن—

تمرینات کگل تاثیر مثبتی بر بی اختیاری ادرار می‌گذارد. این تمرینات به طور مستقیم با تقویت عضلات لگن در ارتباط هستند. از آنجایی که عضلات کف لگن نقش اساسی در کنترل ادرار دارند، افزایش قدرت آن‌ها کمک زیادی به فرد دارای بی‌اختیاری ادرار می‌کند.

از سوی دیگر این تمرینات باعث افزایش کنترل و هماهنگی بین عضلات کف لگن می‌شود و این امر به فرد کمک می‌کند تا بتواند زمان تخلیه مثانه را بهتر کنترل کند. انجام منظم این تمرینات از ضعیف شدن عضلات کف لگن در اثر افزایش سن، جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود فرد مبتلا اختیار بیشتری در کنترل ادرار خود داشته باشد.

برای انجام درست تمرینات کگل، ابتدا باید این عضلات را بشناسید.

برای شناسایی این عضلات هنگام ادرار کردن، چند لحظه جریان ادرار را متوقف کنید. عضلاتی که این کار را برای شما ممکن می‌کنند، عضلات کف لگن هستند. سپس این عضلات را به طور کامل منقبض کنید. این کار را به آرامی و به مدت ۵ تا ۱۰ ثانیه انجام دهید. پس از هر انقباض عضلات را به طور کامل شل کنید و ۵ تا ۱۰ ثانیه به آن‌ها استراحت دهید.

سعی کنید در هر نوبت ۵ تا ۱۰ بار تمرین را تکرار کنید و در هر روز حداقل ۳ بار آن را انجام دهید. انجام این تمرینات در هر شرایطی (نشسته، خوابیده و …) ممکن است و حفظ نظم و استمرار در انجام آنها اهمیت دارد.

تمرینات کگل برای آقایان و خانم‌ها نسبتا متفاوت است که می‌توانید از اینجا‌ ببینید.

آموزش تخلیه مثانه در زمان‌های منظم برای کنترل بی اختیاری ادرار

زمانی که مثانه بیش از حد پر شود، احتمال بروز بی اختیاری ادرار افزایش می‌یابد. تخلیه منظم مثانه فشار دائمی بر دیواره مثانه را کاهش می‌دهد و از انقباضات ناخواسته مثانه که منجر به بی اختیاری ادرار می‌شود، جلوگیری می‌کند. هر چقدر تخلیه مثانه منظم باشد، عملکرد این اندام بهبود یافته و قدرت انقباضی آن افزایش پیدا می‌کند. همچنین احتمال ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری که منجر به ضعف کنترل ادرار می‌شود را نیز کاهش می‌دهد.

به این منظور، می‌توانید برنامه زمانی مناسبی برای فردی که با بی‌اختیاری ادرار روبروست، تعیین کنید تا بر اساس الگوی دفع ادرار در بازه‌ زمانی ۲ تا ۴ ساعت، تخلیه ادرار را یادآوری کند. همچنین می‌توانید به او تاکید کنید مثانه خود را در هر نوبت به طور کامل تخلیه نماید. این نکته مانع از تجمع ادرار و در نتیجه کاهش عارضه بی اختیاری ادرار می‌شود.

با برنامه‌ریزی و آموزش صحیح، افراد مبتلا احساس بهتری نسبت به خود پیدا می‌کنند و استرس و اضطراب آن‌ها کاهش می‌یابد. آموزش تخلیه مثانه به عنوان بخشی از یک رویکرد درمانی جامع، می‌تواند تاثیر مثبتی در بهبود این عارضه داشته ‌باشد. برای این مورد می‌توانید از تقویم روزانه دفع ادرار کمک بگیرید.

تغذیه سالم برای افراد دچار بی‌اختیاری ادرار

—تغذیه سالم برای بی اختیاری ادرار—

مواد غذایی مناسب برای کنترل بی‌اختیاری ادرار به چند دسته تقسیم می‌شوند:

1.    فیبر

نان و غلات سبوس‌دار، حبوبات، بلغور و جو، برنج قهوه‌ای، انواع لوبیا و سبزیجات خام یا نیم‌پخته

2.   پروتئین

گوشت بدون چربی تازه، ماهی و صدف

3.  میوه

زغال‌اخته، گلابی، آووکادو و آجیل

4. سبزیجات

نخودفرنگی، سیب‌زمینی، هویج و کلم (بروکلی)، ذرت

فقط حواستان باشد که گوجه فرنگی عضو این لیست نیست و می‌تواند بی‌اختیاری ادرار را تشدید کند.

5. ویتامین D

تخم مرغ، شیر لاکتوز دار

6. انواع نوشیدنی‌ها (جایگزین نوشیدنی‌های کافئین‌دار)

نوشیدنی‌های بدون گاز، چای سبز، آب انگور، آب آلبالو، آب سیب

همچنین لازم است از نوشیدنی‌های گازدار (مثل نوشابه و آب گازدار)، محصولات لبنی، شکر، قهوه، عسل، داروهای حاوی کافئین، شکلات، گوجه فرنگی و و غذاهای سرشار از ادویه تا حد امکان خودداری کنید.

استفاده از محصولات مدیریت عارضه بی اختیاری ادرار

اگر فرد دارای بی‌اختیاری ادرار تحرک بالایی دارد و دارای بی‌اختیاری ادرار متوسط است، لباس زیر بهداشتی بزرگسال انتخاب بسیاری مناسبی است.  قابلیت تحرک راحت با کش ۳۶۰ درجه دور کمر، تعویض آسان با پاره کردن دوخت‌های کناری، قدرت جذب بالا با ناحیه مرکزی دو لایه، حداکثر محافظت در برابر نشتی با لایه‌های محافظ عمودی دور پا، غیر قابل رویت از روی لباس با طراحی آناتومیک از جمله ویژگی‌های لباس زیر بهداشتی بزرگسال هستند.

پوشینه چسبی ایزی‌لایف، محصول دیگر برند ایزی‌لایف برای مدیریت بی‌اختیاری ادرار است که با داشتن ویژگی‌هایی مانند قدرت جذب سریع و بالای مایع، لایه رویی به نرمی کتان، لایه بیرونی با طراحی مناسب برای نمایان نشدن پوشینه از روی لباس، چسب‌های قابل تنظیم و محکم انتخاب خوبی برای افراد دارای بی‌اختیاری ادرار شدید است.

درمان‌های دارویی

لازم است بدانید که اصلاح سبک زندگی، انجام منظم ورزش و رژیم غذایی سالم در طولانی‌مدت تاثیر زیاد اما ماندگاری بر فرد مبتلا خواهند گذاشت. لازم است بپذیریم که بی‌اختیاری ادرار یک شبه به وجود نیامده که بشود با مصرف دارو یا راهکارهای پزشکی دیگر یک شبه آن را از بین برد و اختیار فرد در مدیریت ادرار را به او بازگرداند.

—راهکارهای دارویی بی‌اختیاری ادرار—

با این حال نوع دارویی که برای فرد دچار بی‌اختیاری ادرار تجویز می‌شود، به عوامل مختلفی از جمله شدت بی اختیاری ادرار، سایر شرایط پزشکی و داروهای دیگری که مصرف می‌کند بستگی دارد. برای درمان دارویی این عارضه، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است. به طور کلی درمان دارویی بی اختیاری ادرار به اشکال مختلفی صورت می‌گیرد.

در بعضی از موارد به صورت داروهایی تجویز می‌شود که با افزایش سطح مواد شیمیایی در مغز به کنترل مثانه کمک می‌کند و باعث کاهش نشت ادرار می‌شود. در مواردی به صورت هورمون درمانی انجام می‌شوند که به طور خاص برای زنانی مناسب است که به سن پساقاعدگی (یائسگی) رسیده‌اند و یا می‌توانند از بوتاکس استفاده کنند که با از کار انداختن موقت عضلات مثانه به کم شدن نشتی ادرار کمک می‌کنند.

منابع: healthline، ncbi، bladderandbowel، webmd، mayoclinic