آزمایش‌هایی برای تشخیص بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار می‌تواند با نشانه‌هایی مثل مراجعه مکرر به سرویس بهداشتی، احساس نیاز فوری به دفع ادرار، نشتی ادرار و … ظاهر شود. مشاهده اینگونه نشانه‌ها در ما یا عزیزان‌مان باعث می‌شود برای پیگیری بیشتر به پزشک متخصص مراجعه کنیم. پزشک ما ممکن است، پس از انجام بررسی‌های مورد نیاز از آزمایشات اورودینامیک (نوار مثانه) برای تشخیص علت بروز بی‌اختیاری ادرار استفاده کند.

تشخیص مشکلات ادراری

اولین قدم برای حل مشکلات ادراری، مکالمه مناسب با پزشک است. این مکالمه معمولاً شامل پرسش‌هایی می‌شود که عبارتند از:

• سابقه پزشکی (بیماری‌ها و جراحی‌ها)
• داروهای مصرفی
• میزان مصرف مایعات در طول روز
• میزان مصرف الکل و کافئین

ثبت دفعات دفع ادرار

پزشک متخصص برای آنکه بتواند شرایط ما را به درستی بررسی کند نیاز دارد تا جزئیاتی از وضعیت بی‌اختیاری ادرار ما بداند. این جزئیات شامل زمان مصرف مایعات و دفع و نشت ادرار در طی ۲۴ ساعت است. برای ثبت این جزئیات می‌توانیم از یک تقویم روزانه برای ثبت تعداد دفعات ادرار استفاده کنیم.

تست پد بی‌اختیاری

تست پد بی‌اختیاری ادرار برای افراد مبتلا به نشتی ادرار تجویز می‌شود. این آزمایش یک روش ساده برای اندازه گیری میزان نشت ادرار بوده که در آن تعدادی پد یا پوشینه‌ به همراه کیسه‌های مخصوص به ما داده شده و خواسته می‌شود تا در طی زمان حضور در کلینیک یا در بازه‌ی زمانی خاصی در خانه از پوشینه استفاده کنیم. پزشک با وزن کردن کیسه‌های حاوی پوشینه‌های مصرف شده و تشخیص مقدار ادرار جذب شده توسط آن‌ها، اطلاعات لازم جهت تشخیص درست را بدست می‌آورد. یک روش ساده‌تر، شمارش تعداد تعویض پوشینه‌ها در بازه‌ی زمانی خاص بوده که از دقت کم‌تری برخوردار است.

معاینه بدنی

معاینه فیزیکی معمولاً شامل ارزیابی اعصاب قسمت تحتانی بدن است که در مردان، ناحیه مقعد برای ارزیابی پروستات و در زنان عضلات کف لگن معاینه می‌شود. علاوه بر این، از آزمایش ادرار جهت بررسی وجود عفونت یا خون در ادرار استفاده می‌شود.

آزمایشات تشخیص بی‌اختیاری ادرار

آزمایش اورودینامیک(Urodynamics) یا نوار مثانه به کلیه تست‌ها و روش‌های تشخیص مشکلات ادراری گفته می‌شود که با توجه به شرایط بیمار، نوع یا انواعی از آن تجویز می‌شود.

اکثر آزمایشات اورودینامیک، توانایی مثانه در تخلیه کامل و پیوسته ادرار را می‌سنجد. همچنین این آزمایشات انقباضات غیرعادی مثانه که باعث نشت ادرار می‌شوند را نشان می‌دهند. آزمایشات اورودینامیک می‌توانند از مشاهده ساده تا اندازه‌گیری دقیق با استفاده از ابزارهای پیچیده پزشکی را شامل شوند.

در اینجا به برخی از آزمایشات رایج برای تشخیص بی‌اختیاری و مشکلات کنترل مثانه اشاره می‌کنیم:

یوروفلومتری(Uroflowmetry)

دستگاه یوروفلومتر به طور خودکار میزان ادرار و جریان آن یا به عبارت دیگر سرعت خروج ادرار را اندازه گیری می‌کند. زمانی که در سرویس بهداشتی مجهز به این دستگاه ادرار می‌کنیم، نموداری از تغییرات جریان ادرار در هر ثانیه ایجاد شده و حداکثر میزان جریان ادرار و زمان مورد نیاز برای رسیدن به آن را قابل مشاهده می‌کند. در صورت ضعف عضله مثانه یا انسداد جریان ادرار، نتایج این آزمایش غیر طبیعی خواهد بود.

همچنین پزشک می‌تواند با استفاده از کرنومتر و ظرفی مدرج، حجم ادرار را به زمان تقسیم کرده و متوسط جریان ادرار را بدست آورد.

اندازه گیری مقدار ادرار باقی مانده

به طور طبیعی، پس از هر بار دفع ادرار، مقداری ادرار در مثانه باقی می‌ماند. در اندازه گیری مقدار ادرار باقی مانده، با استفاده از دستگاه سونوگرافی یا لوله‌های مخصوص پزشکی به نام کاتتر میزان ادرار باقی مانده در مثانه، اندازه‌گیری می‌شود. باقی ماندن میزان بالایی از ادرار در مثانه، می‌تواند نشانه‌ا‍‌ی از مشکلات ادراری باشد.

سیتومتری

سیستومتروگرام (CMG) میزان ادراری که مثانه قادر به نگهداری است، به علاوه فشار وارد بر مثانه در هنگام پر شدن و میزان پر بودن مثانه در زمان نیاز به دفع ادرار را اندازه‌گیری می‌کند. در این آزمایش پزشک در ابتدا با استفاده از یک لوله مخصوص(کاتتر) مثانه را تخلیه کرده و سپس با استفاده از یک لوله مجهز به مانومتر برای اندازه گیری فشار، مثانه را به آرامی از آب گرم پر می‌کند و از بیمار خواسته می‌شود تا زمان احساس نیاز به دفع ادرار در زمان پر شدن مثانه را بیان کند. طی این آزمایش حجم آب و فشار وارد بر مثانه اندازه‌گیری خواهد شد. همچنین از بیمار خواسته می‌شود تا برای ثبت انقباضات غیر ارادی مثانه، در صورت امکان، عطسه یا سرفه کند.

انداازه گیری فشار در نقطه نشت

زمانی که مثانه برای آزمایش سیستوگرام پر می‌شود، ممکن است ناگهان منقبض شده و مقداری آب بدون هشدار خارج شود. فشار سنج، فشار را در نقطه ای که نشت رخ داده ثبت می‌کند. این آزمایش می‌تواند نوع مشکل مثانه‌ای که داریم را مشخص کند. همچنین ممکن است از بیمار خواسته شود در حالی که نفس خود را حبس کرده، با سرفه، تغییر حالت نشستن یا بازدم به شکم و مثانه فشار وارد کند. چنین اقداماتی به پزشک در ارزیابی عضلات اسفنکتر کمک خواهد کرد.

آزمایش جریان فشار

پس از CMG ، از بیمار خواسته می‌شود که مثانه خود را تخلیه کند. کاتتر می‌تواند فشار مورد نیاز مثانه برای ادرار کردن و میزان جریان ایجاد شده را اندازه گیری کند. این آزمایش به شناسایی انسداد در مجرای خروجی مثانه کمک می‌کند. انسداد خروجی مثانه، معمولاً در مردان بر اثر بزرگ شدن غده پروستات رخ می‌دهد و در خانم‌ها به دلیل افتادگی مثانه یا عمل جراحی برای بی‌اختیاری ادرار به وجود آمده که البته کم‌تر دیده می‌شود. اکثر کاتترها برای هر دو آزمایش CMG و جریان فشار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

الکترومیوگرافی

الکترومیوگرافی، در صورت احتمال بروز مشکلات ادراری به دلیل آسیب به عصب‌ها یا عضلات انجام می‌شود. این آزمایش با استفاده از سنسورهای مخصوص، فعالیت عضلانی داخل و اطراف مجرای ادرار را اندازه گیری می‌کند. حسگرها روی پوست نزدیک مجرای ادرار و مقعد یا در کاتتر مجرای ادرار و مقعد قرار می‌گیرند. فعالیت عضلات بر روی دستگاه ثبت شده و هماهنگ بودن یا نبودن پیام‌های ارسالی به این عضلات را نشان می‌دهد.

نکات قابل توجه در آزمایشات اورودینامیک

گاهاً، حین آزمایش‌های اورودینامیکی از پر و خالی شدن مثانه با استفاده از تجهیزات خاص، عکس گرفته می‌شود.

ممکن است تا چندین ساعت بعد از این آزمایشات، حین ادرار کردن، ناراحتی خفیفی را احساس کنیم. نوشیدن یک لیوان آب هر نیم ساعت یکبار، به مدت ۲ ساعت می‌‌تواند کمک کننده باشد.

در صورتی که پزشک‌مان، حمام آب گرم را پس از انجام آزمایشات اورودینامیک منع کند، می‌توان یک پارچه گرم و مرطوب را روی دهانه مجرای ادرار گذاشت تا ناراحتی برطرف شود.

همچنین ممکن است برای جلوگیری از عفونت، به مدت ۱ یا ۲ روز برای ما آنتی بیوتیک تجویز شود. اگر دچار علائم عفونت، از جمله درد ، لرز یا تب شدیم بلافاصله با پزشک خود تماس بگیریم.

سخن پایانی

برای تشخیص بی‌اختیاری ادرار می‌توانیم از آزمایشات مربوطه استفاده کنیم. تست اورودینامیک(یورودینامیک) عملکرد مثانه و مجرای ادرار را در ذخیره سازی و ترشح ادرار ارزیابی کرده و شامل طیف وسیعی از آزمایشات می‌شود که به پزشکان در بررسی نحوه‌ی عملکرد عضلات مثانه و اسفنکتر و بررسی نشانه‌های مشکلات سیستم ادراری مانند تکرر ادرار، احساس نیاز شدید و ناگهانی برای دفع ادرار، مشکلات شروع جریان ادرار، ادرار دردناک، مشکلات تخلیه مثانه به طور کامل، عفونت های مکرر دستگاه ادراری و … کمک می‌کند. برای شناخت نشانه‌های مرتبط با بی‌اختیاری ادرار، مقاله آشنایی با نشانه‌های بی‌اختیاری ادرار را در وب‌سایت ایزی لایف مطالعه کنیم.