پوکی استخوان در دوران سالمندی

پوکی استخوان، بیماری شایع و نوعی اختلال اسکلتی است؛ هرچند این بیماری مختص به سن خاصی نیست اما در دوران سالمندی بیشتر بروز پیدا کرده و باعث کاهش استحکام استخوان‌ها شده و خطر شکستگی استخوان‌ها را در فرد سالمند افزایش می‌دهد.

تحقیقات نشان می‌دهد نیمی از زنان و یک چهارم از مردان بالای ۵۰ سال تجربه شکستگی استخوان بر اثر ابتلا به پوکی استخوان را داشته‌اند و به طور کلی ابتلا به این بیماری در زنان شایع‌تر از مردان است. از مهم‌ترین ویژگی‌های این بیماری این است که سالمند مبتلا به پوکی استخوان با کوچکترین ضربه یا افتادن‌ معمولی دچار شکستگی استخوان می‌شود. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان معمولا در ناحیه لگن، مچ دست و ستون فقرات ایجاد می‌شود. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان در ناحیه لگن، می‌تواند عوارضی همچون ذات‌الریه، ایجاد لخته خون، آمبولی ریه و بستری‌های طولانی در سالمندان داشته باشد.

دلایل پوکی استخوان

بافت استخوان به عنوان بافتی زنده دائما در حال شکسته شدن و جایگزینی است و زمانی که مقدار تولید سلول‌های جدید با مرگ سلول‌های قدیمی برابر نباشد پوکی استخوان رخ می‌دهد. پوکی استخوان باعث تخریب یا متخلخل شدن استخوان‌ها در فرد سالمند می‌شود. استخوان در زیر میکروسکوپ مانند یک لانه زنبور به نظر می‌رسد؛ اگرچه شکل تمام استخوان‌ها به این صورت است، اما استخوان مبتلا به پوکی، حفره‌های بزرگتری داشته که منجر به کاهش تراکم یا جرم آن استخوان نیز می‌گردد.

استخوان سالم به طور طبیعی از سه ماده معدنی اصلی تشکیل شده است که عبارتند از: پروتئین، کلسیم و کلاژن که هر کدام از آن‌ها در حفظ ساختار و سلامت استخوان نقش حیاتی دارند. اما استخوان مبتلا به پوکی به دلیل ضعف مواد تشکیل دهنده ناتوان از تشکیل توده و حفظ ساختار خود بوده و ممکن است دچار شکستگی و یا ترک‌خوردگی گردد. برخی از عواملی که در ایجاد پوکی استخوان دخیل هستند، عبارتند از:

• استخوان‌بندی کوچک
• برخی نژادها (مثل قفقازی یا آسیایی)
• سابقه خانوادگی در ابتلا به پوکی استخوان
• رژیم غذایی فاقد کلسیم
• تغذیه ناسالم
• استعمال دخانیات
• مصرف بی‌رویه مشروبات الکلی
• ورزش نکردن و بی‌تحرکی
• یائسگی یا سطح استروژن پایین در زنان
• سطح تستوسترون پایین در مردان
• شیمی درمانی در زنان
• بیماری‌هایی که باعث التهاب مزمن می‌شوند، مانند بیماری‌های کبدی
• کمبود ویتامین D
• مصرف برخی داروهای خاص مانند داروهای ضد تشنج و رقیق کننده خون

علائم پوکی استخوان

از پوکی استخوان با عنوان بیماری خاموش یاد می‌شود زیرا بدون علامت و نشانه خاصی پیشرفت کرده و اسکلت بدن فرد سالمند را درگیر می‌کند. در واقع پوکی استخوان در مراحل اولیه نشانه خاصی ندارد و معمولا بعد از پیشرفت بیماری و یا ایجاد شکستگی علائم خود را نشان می‌دهد. علائم این بیماری عبارتند از:

• درد مفاصل
• مشکل در ایستادن
• مشکل در صحیح و صاف نشستن
• ایجاد قوز و خمیدگی در کمر
• ایجاد شکستگی آسان در استخوان بر اثر ضربه‌های خفیف (مانند عطسه و سرفه و …)

غالب شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان در ناحیه مهره‌ها، مچ و لگن رخ می‌دهد و شکستگی استخوان لگن دردناک‌ترین عارضه پوکی استخوان در فرد سالمند است؛ هرچند ممکن است دلیل شکستگی سقوط سالمند باشد، اما چناچه گفته شد، پوکی استخوان علائم خاصی نداشته و معمولا این شکستگی‌ بر اثر یک فشار مختصر مثل بلند کردن اجسام، هنگام خم شدن و یا حتی هنگام عطسه و سرفه رخ ‌دهد.

تشخیص و پیشگیری

پوکی استخوان معمولا پس از اینکه فرد مبتلا دچار شکستگی می‌شود با کمک اشعه ایکس، تشخیص داده می‌شود. با این حال بنیاد ملی پوکی استخوان توصیه کرده است که برای پیشگیری و تشخیص به موقع این بیماری لازم است تا تمام زنان بالای ۶۵ سال، زنانی که به سن یائسگی رسیده‌اند و کسانی که سابقه خانوادگی و شکستگی‌های قبلی دارند، با سنجش تراکم استخوان، احتمال ابتلا به بیماری را ارزیابی کنند. اما مانند سایر بیمار‌ی‌ها، پیشگیری بهتر از درمان است. با تغییر سبک زندگی، عدم مصرف دخانیات و مشروبات الکی، داشتن رژیم غذایی حاوی کلسیم (فرآورده‌های لبنی و سبزیجات) و ویتامین D (جذب از طریق نور خورشید، مصرف ماهی‌های آزاد، تخم مرغ و …) و استفاده از مکمل‌ها تحت نظر پزشک تا حدود زیادی می‌‌توان از این بیماری پیشگیری کرد. همچنین ورزش‌هایی مانند تای‌چی برای سالمندان، طناب زدن و پیاده‌روی سریع نیز در پیشگیری از پوکی استخوان بسیار موثرند.

سخن پایانی

پوکی استخوان بیماری خاموشی است که ممکن است سر بزنگاه علائم خود را نشان دهد، بنابراین برای پیشگیری از این مشکل و محافظت از قهرمان زندگی‌مان در برابر آن بهتر است علاوه بر رعایت رژیم غذایی سالم و داشتن برنامه منظم ورزشی، طبق نظر پزشک و در دوره‌های معین عمل غربالگری را جهت جلوگیری و یا کنترل و درمان پوکی استخوان انجام دهیم. برای آگاهی بیشتر در مورد تمرینات ورزشی مناسب می‌توانیم مقاله ورزش‌های مناسب برای سالمندان را در سایت ایزی لایف مطالعه کنیم.